تمکین یعنی چه؟
بعد از جاری شدن خطبه ی عقد زن و مرد نسبت به یکدیگر حق و حقوق و وظایفی دارند که نسبت به انجام آن ها متعهد شده اند؛ یکی از وظایف زن نسبت به همسرش تمکین کردن است، تمکین به معنای اطاعت زوجه از همسرش برای انجام وظایف زناشویی است. برای مثال سکونت زن در منزلی که شوهر متناسب با شئونات زوجه برای او فراهم کرده است یک نمونه از تمکین کردن محسوب میشود.
تمکین زوجه
تمکین زوجه به معنای اطاعت و پذیرش خواسته های همسر است؛ زوجه باید مطابق با شرع و عرف از همسرش اطاعت کند، وظایف خود را نسبت به وی انجام دهد و ریاست شوهر را در خانه بپذیرد.
همچنین یکی از الزامات حسن معاشرت رعایت تمایل جنسی همسر و همچنین سکونت مشترک در منزلی که شوهر فراهم کرده است؛ در صورتی که زوجه از اجرای تکلیف حسن معاشرت سر باز زند و مطابق با قانون مدنی این زن را ناشزه میگویند و نفقه به وی تعلق نمی گیرد.
تمکین عام و خاص چیست؟
با توجه به اینکه علم حقوق بر اساس متون فقهی است دو معنا برای تمکن تعریف شده است که در ادامه خواهیم گفت.
تمکین عام:
تمکین عام به این معناست که زوجه باید با خوش رفتاری و حسن معاشرت به خواسته های مشروع همسر پاسخ دهد و همچنین بر اساس زمان و مکان و شرایط و شان خانوادگی در عین نظافت و پاکیزگی خود را برای همسرش بیاراید.
به عبارت دیگر در معنای عام یعنی زوجه وظایفی که در قبال مرد دارد را در حدود عرف و قانون انجام دهد. پس می توان گفت اگر خواسته های مردی از همسرش نامشروع یا نامتعارف باشد زوجه مکلف به اطاعت از او نیست.
البته نکته ای که باید بگوییم این است که همانطور که زن وظایفی در قبال مرد دارد مرد نیز به عنوان همسر وظایفی دارد و باید به خواسته های معقول و مشروع همسر پاسخ مثبت دهد.
تمکین خاص:
این مورد به رابطه ی زناشویی و خاص زوجیت اشاره دارد و باید گفت آن جیزی که در عرف از تمکین برداشت می شود اغلب به معنای نوع خاص است. در مقابل تمکین مفهوم نشوز مطرح می شود؛ نشوز یا عدم تمکین به معنای نافرمانی است و تنها مختص زنان نیست اما اغلب این واژه در مورد زن به کار می رود.
تمکن مرد در پرداخت مهریه باید مد نظر قرار گیرد
مهریه یکی از حقوق طبیعی و ضروری زن بر عهده شوهر است که هنگام ثبت عقد در سند ازدواج به طور دقیق درج می شود. زوجه می تواند عندالمطالبه مهریه خود را از همسر بگیرد اما برای پرداخت مهریه توسط مرد باید تمکن مالی وی اثبات شود.
البته اثبات تمکن مالی مرد برای پرداخت مهریه به دلیل راه های فرار از دین گاهی بسیار دشوار است اما در صورتی که مرد بتواند در دادگاه تقاضای اعسار خود را ثابت نماید می تواند با ارائه مدارک لازم برای تقسیط مهریه اقدام نماید.
آیا به زنی که تمکین نکند مهریه تعلق میگیرد؟
نکته ی بسیار مهمی که باید بگوییم این است که پس از جاری شدن عقد زن به عنوان مالک مهریه استحقاق دریافت آن را در هر زمانی دارد و هیچ امری نمی تواند مالکیت زن را از مهریه اش سلب کند حتی عدم تمکن از همسرش! به عبارت بهتر اثبات عدم تمکین زن از شوهر به عنوان مجوزی برای عدم پرداخت مهریه ی زن نمی باشد.
البته این موضوع به این معنا نیست که زن اجازه ی امتناع از انجام وظایف زناشویی را دارد؛ زن تنها در صورتی حق دریافت نفقه را خواهد داشت که از همسرش تمکین عام و خاص کرده باشد. در صورتی که عدم تمکن زن اثبات شود مرد از پرداخت نفقه به وی معاف خواهد بود.
در صورت عدم تمکین مهریه تعلق میگیرد؟
بر اساس قانون عدم تمکین زن از شوهر به معنای مجوزی برای محرومیت زن از دریافت مهریه نیست. پس می توان گفت حق مهریه برای زن ارتباطی به عدم تمکن ندارد و به قوت خود پابرجاست.
اگر زن تمکین نکند میتواند طلاق بگیرد؟
برای پاسخ به این سوال باید دلایل عدم تمکن را بررسی کرد؛ در صورتی که زن به دلایل موجهی همچون ترس از ضرر جانی توسط شوهر خانه را ترک کرده و در یک منزل با او زندگی نکرده است و عدم تمکن اتفاق افتاده است نمی توان حق طلاق را به دلیل عدم تمکن از زوجه سلب کرد زیرا برای عدم تمکین زن به دلایلی همچون عسر و حرج یا سختی غیر متعارف اتفاق افتاده است و در این موضوع مرد خود دلایل عدم تمکین را به وجود آورده است.
اما در صورتی که زوجه به دلایل غیر منطقی و صرفا برای لجبازی تمکین نکرده باشد دادگاه حق طلاق را به وی نمی دهد و زن برای طلاق گرفتن باید از طریق طلاق توافقی یا طلاق خلع اقدام کند و رضایت شوهر را برای طلاق جلب کند. اما زن به خاطر عدم تمکین مستحق هیچ مجازاتی نخواهد بود.
تمکین